“สุขภาพช่องปากและฟัน” เป็นปัญหาหนึ่งของผู้สูงอายุในประเด็นด้านสาธารณสุขที่มักถูกมองข้าม ซึ่ง “สุขภาพช่องปากและฟัน” นับว่ามีผลกระทบต่อคุณภาพชีวิตและสุขภาพของผู้สูงอายุโดยรวมอย่างมาก

ในประเทศไทยมีผู้สูงอายุจำนวนมากที่ต้องเผชิญกับปัญหาสุขภาพช่องปากและฟัน เช่น ฟันผุ โรคเหงือก การสูญเสียฟัน รวมทั้งปัญหาการใส่ฟันเทียมที่ไม่เหมาะสม ซึ่งปัญหาเหล่านี้ล้วนส่งผลกระทบต่อการบดเคี้ยวอาหาร การพูดคุย ความมั่นใจในตนเอง และอาจนำไปสู่ภาวะทุพโภชนาการ รวมถึงโรคไม่ติดต่อเรื้อรังได้ เช่น โรคเบาหวาน โรคหัวใจ

“ผู้สูงอายุในประเทศไทยจำนวนมากไม่ได้เข้าถึงบริการทันตกรรมอย่างเพียงพอ”

ข้อมูลการสำรวจอนามัยและสวัสดิการ พ.ศ. 2566 ของสำนักงานสถิติแห่งชาติ ได้ชี้ให้เห็นข้อมูลที่น่าสนใจว่า ผู้สูงอายุ (60 ปีขึ้นไป) เป็นกลุ่มที่มีอัตราการเข้ารับบริการทันตกรรมน้อยกว่าประชากรกลุ่มอื่น ซึ่งมีเพียงร้อยละ 6.5 ของผู้สูงอายุเท่านั้น ที่เข้าถึงบริการทันตกรรม

ผลการสำรวจสภาวะสุขภาพช่องปากแห่งชาติ ครั้งที่ 9 ประเทศไทย พ.ศ. 2566 ซึ่งทำการสำรวจเป็นประจำทุก 5 ปี โดยสำนักทันตสาธารณสุข กรมอนามัย กระทรวงสาธารณสุขพบว่า ร้อยละ 60 ของผู้สูงอายุกลุ่ม 60-74 ปี ที่มีฟันผุแต่ยังไม่ได้รับการรักษา ซี่งนับว่าเป็นสาเหตุสำคัญของการสูญเสียฟันในอนาคต โดยเป็นผู้สูงอายุในเขตชนบทมากที่สุด ผู้สูงอายุกลุ่ม 60-74 ปี มากกว่าครึ่ง มีฟันถาวรใช้งานได้อย่างน้อย 20 ซี่ ซึ่งแนวโน้มเพิ่มมากขึ้นกว่ารอบการสำรวจที่ผ่านมา (ครั้งที่ 8 พ.ศ. 2560) นอกจากนี้ในผู้สูงอายุกลุ่ม 80-85 ปี มีปัญหาการสูญเสียฟันทั้งปากลดลงกว่ารอบการสำรวจที่ผ่านมาเช่นเดียวกัน

นอกจากนี้ ผลการสำรวจได้ชี้ให้เห็นว่า แม้ว่าแนวโน้มของสุขภาพช่องปากและฟันของผู้สูงอายุจะมีแนวโน้มดีขึ้นก็ตาม แต่ยังพบว่า ยังมีผู้สูงอายุที่มีปัญหาในช่องปากและฟันที่ยังไม่ได้รับการรักษาอีกด้วย โดยมากกว่าครึ่งที่มีฟันผุแต่ไม่ได้รับการรักษา เฉลี่ย 2 ซี่ต่อคน มีภาวะเหงือกอักเสบถึงร้อยละ 74 รวมทั้งการที่ผู้สูงอายุต้องรอคิวนาน สิทธิไม่ครอบคลุมการรักษาที่ได้รับ ทำให้ผู้สูงอายุที่รับบริการทันตกรรมในรอบปีที่ผ่านมา (ปี 2565) ไม่ได้ใช้สิทธิสวัสดิการสุขภาพที่มีในการรับบริการ กว่าร้อยละ 22.6

การดูแลสุขภาพช่องปากของผู้สูงอายุจึงเป็นเรื่องสำคัญที่ไม่ควรมองข้าม เพราะปัญหาสุขภาพภายในช่องปากของผู้สูงอายุ อาจส่งผลต่อการดำเนินชีวิต และลดทอนความมั่นใจได้ อาทิ

1. ผลกระทบต่อสุขภาพ การมีปัญหาช่องปากส่งผลกระทบต่อการกินอาหาร การเคี้ยว ซึ่งอาจทำให้ผู้สูงอายุไม่สามารถรับประทานอาหารได้อย่างมีประสิทธิภาพ ทำให้ขาดสารอาหารที่จำเป็นต่อร่างกายได้
2. สัมพันธ์กับโรคไม่ติดต่อเรื้อรัง ปัญหาช่องปากที่ไม่ได้รับการรักษาอาจเพิ่มความเสี่ยงในการเกิดโรคอื่นๆ เช่น โรคหัวใจเบาหวาน หากมีการติดเชื้อในช่องปาก อาจแพร่กระจายไปยังอวัยวะอื่นๆ
3. การพูดและการสื่อสาร ฟันที่หายไปอาจทำให้การพูดของผู้สูงอายุไม่ชัดเจน หรือมีปัญหาการออกเสียง ทำให้การสื่อสารกับผู้อื่นยากขึ้น
4. ปัญหาทางจิตใจ ผู้สูงอายุรู้สึกไม่มั่นใจในตัวเอง ในเรื่องของการยิ้ม การพูด
5. ค่าใช้จ่ายในการรักษา ปัญหาช่องปากที่ไม่ได้รับการดูแลอาจทำให้ต้องมีการรักษาที่ซับซ้อนและมีค่าใช้จ่ายสูงในภายหลัง เช่น การรักษาโรคเหงือกหรือการทำฟันปลอม ซึ่งอาจเป็นภาระหนักทั้งทางการเงินและทางสุขภาพ

ที่มา: ออกแบบโดยผู้เขียน
ข้อมูล * การสำรวจอนามัยและสวัสดิการ พ.ศ. 2566 สำนักงานสถิติแห่งชาติ
 ** การสำรวจสภาวะสุขภาพช่องปากแห่งชาติ ครั้งที่ 9 ประเทศไทย พ.ศ. 2566 สำนักทันตสาธารณสุข