ปี 2567 ประเทศไทยก้าวเข้าสู่ “สังคมสูงวัยอย่างสมบูรณ์” แล้ว โดยมีผู้สูงอายุ (60 ปีขึ้นไป) กว่า 20% ของประชากรทั้งหมด (65.6 ล้านคน)1 ในเบื้องหลังความท้าทายด้านประชากร ยังมีอีกหนึ่งประเด็นที่น่าจับตา นั่นคือ “จำนวนผู้อยู่ในภาวะพึ่งพิงที่เพิ่มขึ้น” 

“เมื่อคนไทยอายุยืนขึ้น ความเสี่ยงที่จะอยู่ในภาวะพึ่งพิงก็สูงขึ้นตามไปด้วย”

ลองจินตนาการถึงภาพปู่ย่าตายายที่เคยแข็งแรง วันหนึ่งกลับต้องพึ่งพิงผู้อื่นในการใช้ชีวิตประจำวัน นี่คือความจริงที่กำลังเกิดขึ้นกับคนไทยจำนวนมาก จากข้อมูลของ กรมส่งเสริมและพัฒนาคุณภาพชีวิตคนพิการ (พก.) กระทรวงการพัฒนาสังคมและความมั่นคงของมนุษย์ เมื่อเดือนมิถุนายน 2568 พบว่า ประเทศไทยมีผู้พิการที่มาขึ้นทะเบียนกว่า 2.3 ล้านคน ซึ่งคิดเป็น 3.5% ของประชากรไทย เป็นที่น่าสนใจคือ ผู้พิการที่มีอายุ 60 ปีขึ้นไป มีสัดส่วนสูงถึง 60.7% ของจำนวนผู้พิการทั้งหมด 

ข้อมูลนี้เป็นภาพสะท้อนในอนาคตว่า ความพิการจะนำไปสู่การที่ผู้สูงอายุต้องตกอยู่ในภาวะพึ่งพิงอย่างหลีกเลี่ยงไม่ได้ จำเป็นที่จะต้องมีผู้ดูแล หากไม่มีการเตรียมรับมือที่ดีพอ สังคมไทยอาจเต็มไปด้วยผู้สูงอายุที่ต้องเผชิญกับภาวะพึ่งพิงจำนวนมาก และสร้างภาระมหาศาลต่อระบบเศรษฐกิจและสังคมโดยรวมได้

ที่มา: ออกแบบโดยผู้เขียน ข้อมูลจากกรมส่งเสริมและพัฒนาคุณภาพชีวิตคนพิการ เดือนมิถุนายน 2568

สาเหตุความพิการที่เกิดขึ้นกับผู้สูงวัย หลักๆ มาจากความเสื่อมถอยของร่างกายตามวัย โดยเฉพาะอย่างยิ่ง โรคไม่ติดต่อ (Non-Communicable Diseases: NCD) เช่น เบาหวาน ความดันโลหิตสูง ซึ่งหากควบคุมไม่ดี จะนำไปสู่ภาวะแทรกซ้อนที่ก่อให้เกิดความพิการอย่างรุนแรง ตัวอย่างเช่น โรคหลอดเลือดสมองที่ทำให้เกิดอัมพฤกษ์อัมพาต และเป็นสาเหตุอันดับต้นๆ ของความพิการทางกายและการเคลื่อนไหวในผู้สูงอายุ หรือภาวะแทรกซ้อนจากเบาหวานที่นำไปสู่การสูญเสียการมองเห็น รวมถึงโรคข้อเข่าเสื่อมและกระดูกพรุนที่ทำให้การเคลื่อนไหวติดขัด และเสี่ยงต่อการหกล้มจนทำให้กระดูกหักได้ง่าย

ยิ่งไปกว่านั้น ภาวะสมองเสื่อมที่พบมากขึ้นในผู้สูงอายุ ก็เป็นอีกหนึ่งสาเหตุสำคัญที่ทำให้เกิดความพิการทางสติปัญญา ความจำและความสามารถในการดูแลตนเองลดลง ทำให้ผู้สูงอายุเหล่านั้นต้องการการดูแลอย่างใกล้ชิดและต่อเนื่อง

“การเพิ่มขึ้นของผู้มีภาวะพึ่งพิงในบริบทของสังคมสูงวัย กำลังสร้างแรงกดดันมหาศาลต่อประเทศ”

ระบบสาธารณสุขแบกรับภาระหนักขึ้น: โรงพยาบาลและสถานบริการสุขภาพต้องรับมือกับความต้องการบริการที่ซับซ้อนขึ้น ทั้งการรักษา การฟื้นฟูสมรรถภาพ และการดูแลระยะยาวสำหรับผู้สูงอายุที่อยู่ในภาวะพึ่งพิง ซึ่งปัจจุบันบ้านเรายังขาดบุคลากรเฉพาะทาง รวมถึงนักกายภาพบำบัด

อุปสรรคทางกายภาพ สังคม สิ่งแวดล้อม: ผู้สูงอายุที่อยู่ในภาวะพึ่งพิงจำนวนมากยังคงเผชิญกับข้อจำ