ในยุคที่เทคโนโลยีดิจิทัลเข้ามามีบทบาทสำคัญในทุกด้านของชีวิตประจำวัน การพัฒนาและปรับตัวของผู้สูงวัยจึงเป็นสิ่งที่ไม่อาจมองข้ามได้ “ยังโอลด์ (Young-old) ‘โอกาส’ บนโลกดิจิทัล: แรงบันดาลใจสู่การสร้างสังคมสูงวัยสมบูรณ์แบบบนโลกดิจิทัล” โดยผู้เขียน พนม คลี่ฉายา และพงษ์พันธุ์ กีรติวศิน เป็นหนึ่งในหนังสือชุด 2 เล่ม ที่สร้างแรงบันดาลใจในการสร้างสังคมสูงวัยสมบูรณ์แบบบนโลกดิจิทัล โดยประมวลองค์ความรู้จากโครงการวิจัย เรื่อง “การพัฒนาความรอบรู้ทางเทคโนโลยีเพื่อความมั่นคงทางรายได้ สุขภาพ และการใช้ชีวิตในสังคมผู้สูงอายุบนฐานวิถีชีวิตใหม่” (Development of elderly’s technology intelligence to strengthen their security in income, health and living upon new normal aging society) โครงการวิจัยนี้ได้รับทุนสนับสนุนจากมูลนิธิสถาบันวิจัยและพัฒนาผู้สูงอายุไทย และสำนักงานการวิจัยแห่งชาติ โดยได้รับรางวัลการวิจัยแห่งชาติ รางวัลผลงานวิจัย ระดับดี ประจำปีงบประมาณ 2567

หนังสือเล่มนี้นำเสนอแนวคิด “Active aging” หรือการสูงวัยอย่างมีพลัง พร้อมใช้ชีวิตในยุคดิจิทัล ด้วยการเปลี่ยนกรอบความคิดว่า “อายุไม่ใช่ข้อจำกัด” และพิสูจน์ให้เห็นว่า เทคโนโลยีเป็นเครื่องมือทรงคุณค่าสำหรับผู้สูงวัย ทั้งด้านรายได้ สุขภาพ และการเชื่อมสัมพันธ์ทางสังคม 

1. แนวคิด “ยังโอลด์” และ “Active aging”
   คำว่า “ยังโอลด์” (Young-old) ถูกนำเสนอเพื่อเปลี่ยนมุมมองต่อผู้สูงวัยจากการเป็นภาระสู่การเป็นพลังสำคัญในการพัฒนาสังคม แนวคิด “Active aging” หรือ การสูงวัยอย่างมีพลัง เน้นการส่งเสริมให้ผู้สูงวัยมีส่วนร่วมในกิจกรรมต่างๆ เพื่อเสริมสร้างสุขภาพกายและใจ รวมถึงการใช้เทคโนโลยีดิจิทัลเป็นเครื่องมือในการเรียนรู้และสร้างรายได้
2. การใช้เทคโนโลยีดิจิทัลเพื่อเสริมสร้างคุณภาพชีวิต
   เทคโนโลยีดิจิทัลไม่ได้เป็นเพียงเครื่องมือของคนรุ่นใหม่ แต่ได้กลายเป็น “โอกาส” สำหรับผู้สูงวัยในการยกระดับคุณภาพชีวิต ทั้งในด้านสุขภาพ รายได้ การเรียนรู้และพัฒนาตนเอง และความสัมพันธ์ในสังคม การใช้เทคโนโลยีดิจิทัลช่วยให้ผู้สูงวัยสามารถมี “คุณภาพชีวิตที่ดี” ได้อย่างรอบด้าน เพียงแค่ “เปิดใจ” ก็สามารถใช้ประโยชน์จากเครื่องมือดิจิทัลได้อย่างเต็มศักยภาพ 
3. การสร้าง “3 พื้นที่ความสุข” สำหรับผู้สูงวัย
   เป็นแนวทางในการออกแบบชีวิตและสภาพแวดล้อมเพื่อให้ผู้สูงวัยสามารถดำรงชีวิตได้อย่างมี ความสุข ความมั่นคง และมีศักดิ์ศรี ทั้งมิติทางกาย ใจ และสังคม ได้แก่ พื้นที่ความสุขทางกายคือพื้นที่ที่เอื้อต่อการใช้ชีวิตประจำวันของผู้สูงวัย ทั้งในบ้านและนอกบ้าน พื้นที่ความสุขทางใจ คือการสร้างพื้นที่หรือกิจกรรมที่ส่งเสริมสุขภาวะทางจิตใจของผู้สูงวัย และพื้นที่ความสุขทางสังคม คือพื้นที่ที่ส่งเสริมการมีปฏิสัมพันธ์ระหว่างผู้สูงวัยกับครอบครัว ชุมชน และสังคม

หนังสือ “ยังโอลด์ (Young‑old) ‘โอกาส’ บนโลกดิจิทัล” ช่วยให้เห็นแนวคิดใหม่ในการมองผู้สูงอายุในศตวรรษที่ 21 โดยไม่จำกัดอยู่เพียงกรอบของ “วัยเกษียณ” หากแต่ชี้ให้เห็นถึงศักยภาพที่ยังคงเปล่งประกายของผู้สูงวัยเมื่อมีโอกาส เครื่องมือ และทัศนคติที่เหมาะสม หนังสือเล่มนี้มิได้เป็นเพียงการถ่ายทอดความรู้เกี่ยวกับเทคโนโลยีหรือสังคมสูงวัยเท่านั้น แต่ยังเป็นแรงบันดาลใจที่ “ปลุกใจ” ให้ทุกวัยลุกขึ้นมาเห็นคุณค่าของตนเอง ด้วยแนวคิด Active aging ผ่านการประยุกต์ใช้เทคโนโลยีดิจิทัลไม่ว่าจะเป็นการใช้สื่อสังคมออนไลน์ในการสื่อสารและสร้างรายได้ การดูแลสุขภาพผ่านแพลตฟอร์มทางการแพทย์ หรือการปรับเปลี่ยนสภาพแวดล้อมให้เอื้อต่อการดำรงชีวิตอย่างอิสระและปลอดภัย ทั้งหมดล้วนเป็นตัวอย่างที่จับต้องได้จากผู้สูงวัยจริงในสังคมไทย

หนังสือเล่มนี้เหมาะสำหรับผู้สูงอายุที่ต้องการใช้ชีวิตอย่างมีศักดิ์ศรีและคุณค่าในยุคดิจิทัล คนรุ่นใหม่ที่ต้องการเข้าใจผู้สูงวัยในครอบครัว และมีส่วนร่วมในการสร้างสภาพแวดล้อมที่เกื้อหนุนกันและกัน ตลอดจนนักวิชาการหรือผู้เกี่ยวข้องกับการพัฒนาสังคมสูงวัย ที่ต้องการข้อมูลเชิงลึกควบคู่กับแรงบันดาลใจ

“ยังโอลด์” คือบทพิสูจน์ว่า “อายุ” ไม่ใช่อุปสรรคในการพัฒนาตนเอง แต่คือช่วงเวลาแห่งโอกาส หากได้รับการสนับสนุนที่เหมาะสม สังคมไทยจะสามารถก้าวไปสู่สังคมสูงวัยที่สมบูรณ์อย่างแท้จริง

ที่มา

• พนม คลี่ฉายา และ พงษ์พันธุ์ กีรติวศิน. (2567). ยังโอลด์ (Young-old) “โอกาส” บนโลกดิจิทัล: แรงบันดาลใจสู่การสร้างสังคมสูงวัย สมบูรณ์แบบบนโลกดิจิทัล. สำนักพิมพ์จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย.