เมื่อต้นปีนี้ (กุมภาพันธ์ 2568) ผู้เขียนได้เขียนบทความลงเดอะประชากรเรื่อง “เด็กไทยเข้าใจฉลากโภชนาการแบบจีดีเอหรือไม่?” ในบทความนั้น ผู้เขียนเริ่มต้นด้วยการให้ความรู้ว่าฉลากฉลากโภชนาการแบบจีดีเอ หรือเรียกง่ายๆ ว่า “ฉลากหวานมันเค็ม” คืออะไร และมีหน้าตาอย่างไร แล้วตบท้ายด้วยงานวิจัยที่ชี้ให้เห็นว่ามีเด็กไทยอายุ 10-18 ปี เข้าใจฉลากนี้มากน้อยเพียงใด สำหรับในบทความนี้ ผู้เขียนชวนคุณผู้อ่านมาร่วมค้นหากันต่อ ว่ามีลักษณะอะไรบ้างที่สัมพันธ์กับความเข้าใจฉลากฯ ของเด็กไทยค่ะ
ภูมิภาคมีความสัมพันธ์กับความเข้าใจฉลากฯ ทั้งข้อความที่ปรากฏบนฉลาก ปริมาณการบริโภค สารอาหาร และพลังงานที่ปรากฏบนฉลาก โดยเด็กที่อยู่ในกรุงเทพฯ ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ และภาคใต้ เข้าใจฉลากมากกว่าเด็กที่อาศัยอยู่ในภาคกลางและภาคเหนือ แม้สำนักงานคณะกรรมการอาหารและยา (อย.) มีการจัดทำคู่มือรณรงค์ให้ความรู้เรื่องฉลากแบบจีดีเอให้แก่อาสาสมัครสาธารณสุข (อสม.) และประชาชน รวมถึงการอบรมเชิงปฏิบัติการแก่แกนนำชุมชน สื่อวิทยุชุมชน และนักศึกษา แต่การดำเนินงานเหล่านี้ยังไม่ครอบคลุมทุกภูมิภาคของประเทศไทย นอกจากนี้ การอ่านและทำความเข้าใจฉลากยังไม่ได้รวมอยู่ในหลักสูตรของสถาบันการศึกษา ทำให้เด็กในแต่ละภูมิภาคอาจมีความรู้และความเข้าใจฉลากโภชนาการแตกต่างกัน
ระดับการศึกษาสัมพันธ์กับความเข้าใจข้อความที่ปรากฏบนฉลากฯ เด็กที่เรียนชั้นประถมศึกษามีความเข้าใจฉลากฯ น้อยกว่าเด็กที่เรียนในระดับชั้นมัธยมศึกษา อาจเป็นเพราะเด็กที่มีระดับการศึกษาต่ำมีพื้นฐานความรู้เกี่ยวกับโภชนาการน้อยกว่า ในขณะที่เด็กที่มีระดับการศึกษาสูงอาจได้รับความรู้ด้านโภชนาการมาก่อน และยังมีโอกาสเรียนรู้เพิ่มเติมเกี่ยวกับโภชนาการระหว่างศึกษา
ดัชนีมวลกายเป็นอีกหนึ่งลักษณะทางประชากรที่มีความสัมพันธ์กับความเข้าใจฉลากในส่วนของข้อความควรแบ่งกินสองครั้งและปริมาณไขมันทั้งหมด เด็กที่มีน้ำหนักเกินหรืออ้วนรวมถึงเด็กที่มีน้ำหนักปกติเข้าใจฉลากในส่วนข้อความเกี่ยวกับปริมาณการบริโภคและสารอาหารได้ดีกว่าเด็กที่มีน้ำหนักต่ำกว่า เนื่องจากข้อความเหล่านี้ให้ข้อมูลเกี่ยวกับปริมาณของขนมขบเคี้ยว ซึ่งมีพลังงานและไขมันสูง ดังนั้น เด็กที่มีดัชนีมวลกายแตกต่างกันอาจมีความกังวลเกี่ยวกับรูปร่างของตนเอง ทำให้พวกเขาให้ความสนใจกับข้อความบนฉลากที่เกี่ยวข้องกับปริมาณการบริโภคและไขมัน เพราะข้อความเหล่านี้มีผลต่อดัชนีมวลกายและรูปร่างของตนเอง
การพบเห็นฉลากฯ ก็สัมพันธ์กับความเข้าใจฉลากฯ ทั้งข้อความที่ปรากฏบนฉลาก ปริมาณการบริโภค สารอาหาร และพลังงานที่ปรากฏบนฉลาก เพราะการที่เด็กมีโอกาสเห็นฉลากฯ อย่างสม่ำเสมอ จะช่วยให้เกิดความคุ้นเคยและการตีความข้อมูลได้ถูกต้องมากขึ้น และการพบเห็นฉลากซ้ำๆ ยังช่วยให้เด็กสามารถประเมินปริมาณการบริโภคและสารอาหารได้แม่นยำมากขึ้น เพราะจะทำให้เกิดการจดจำและเข้าใจหน่วยวัดหรือสัญลักษณ์ต่างๆ บนฉลากได้ดีขึ้น
ที่มา: แบบสอบถามของโครงการการติดตามการตลาดอาหารและเครื่องดื่มในเด็กของประเทศ 2567
อย่างไรก็ตาม บทความนี้ไม่ได้วิเคราะห์ปัจจัยอื่นๆ ที่อาจเกี่ยวข้องกับการเข้าใจฉลากฯ ของเด็กไทย เช่น ความรู้เกี่ยวกับโภชนาการ การใช้ฉลากฯ เพื่อเลือกซื้ออาหาร ซึ่งการศึกษาต่อไปควรตรวจสอบปัจจัยเหล่านี้ร่วมด้วย
ถิ่นที่อยู่อาศัย พื้นฐานการศึกษา ดัชนีมวลกาย และการพบเห็นฉลากฯ มีส่วนทำให้เด็กไทยเข้าใจหรือไม่เข้าใจฉลากฯ ดังนั้น อย. และกระทรวงศึกษาธิการ (ศธ.) ควรจัดกิจกรรมรณรงค์และอบรมเกี่ยวกับฉลากฯ ให้ครอบคลุมทุกภูมิภาค พร้อมบูรณาการการอ่านฉลากไว้ในหลักสูตรการศึกษา และออกแบบสื่อและกิจกรรมให้เหมาะสมกับระดับการศึกษาและความแตกต่างของดัชนีมวลกายของเด็ก รวมทั้งสร้างโอกาสให้เด็กไทยเห็นฉลากอย่างต่อเนื่องทั้งบนบรรจุภัณฑ์และสื่อประชาสัมพันธ์ เพื่อให้เด็กสามารถตีความและนำข้อมูลบนฉลากไปใช้ได้อย่างมีประสิทธิภาพมากยิ่งขึ้น
ที่มา: https://www.multivu.com/players/English/7770751-fda-national-childhood-obesity-month/ สืบค้นเมื่อ วันที่ 28 สิงหาคม 2568
บทความนี้เป็นส่วนหนึ่งของบทความวิชาการที่ได้รับการตีพิมพ์ในวารสารการสร้างเสริมสุขภาพไทย สามารถติดตามอ่านบทความฉบับเต็มได้จาก
