ประเทศไทยมีมาตรการในการคุ้มครองสิทธิและเสรีภาพของผู้ที่อยู่อาศัยในประเทศเป็นไปตามพันธกรณีระหว่างประเทศด้านสิทธิมนุษยชน ซึ่งตามอนุสัญญาว่าด้วยสิทธิเด็ก1 แบ่งออกเป็น 4 ด้าน คือ 1) สิทธิการมีชีวิต 2) สิทธิที่จะได้รับการปกป้องคุ้มครอง 3) สิทธิในการได้รับการพัฒนา และ 4) สิทธิในการมีส่วนร่วม โดยเด็กหมายถึงเด็กที่มีอายุต่ำกว่า 18 ปี จะต้องได้รับการคุ้มครองทางกฎหมายตามพระราชบัญญัติคุ้มครองเด็ก พ.ศ. 2546 ตามกลไกของกระทรวงการพัฒนาสังคมและความมั่นคงของมนุษย์ และคณะกรรมการคุ้มครองเด็กแห่งชาติ ซึ่งมีการจัดทำความร่วมมือของหน่วยงานเพื่อกำหนดแนวทางมาตรการแทนการกักตัวเด็กเพื่อรอการส่งกลับ สำหรับเด็กที่เข้าประเทศโดยไม่ถูกตามกฎหมายปัจจุบันประเทศไทยไม่มีเด็กที่ต้องถูกกักขังรวมกับผู้ใหญ่ และนับเป็นการคุ้มครองสิทธิขั้นพื้นฐานให้แก่เด็กต่างด้าวในประเทศ2
สำหรับจำนวนเด็กข้ามชาติในประเทศไทย จากการคาดประมาณของยูนิเซฟ คาดว่ามีประชากรข้ามชาติในประเทศไทยรวม 3.6 ล้านคน และในจำนวนนี้เป็นกลุ่มประชากรที่มีอายุต่ำกว่า 18 ปี ร้อยละ 14 ซึ่งคิดเป็นจำนวนประชากรเด็กประมาณ 500,000 คน3
จากสถานการณ์การแพร่ระบาดของโควิด-19 ที่ผ่านมา ส่งผลกระทบมากมายต่อประชากรไทย ไม่เว้นแม้แต่ประชากรข้ามชาติที่เดินทางเข้ามาทำงานในประเทศไทย ทั้งยังส่งผลกระทบต่อลูกหลานของแรงงานข้ามชาติอีกด้วย ผลการศึกษาจากโครงการวิจัย “การประเมินสถานการณ์เด็กข้ามชาติในประเทศไทยและผลกระทบจากโควิด-19” พบว่า เด็กข้ามชาติมีความเสี่ยงด้านการคุ้มครองหลายด้าน สำหรับความเสี่ยงเด็กเล็กได้แก่ ความรุนแรงในครอบครัวการดูแลและการเลี้ยงดู ส่วนความเสี่ยงเด็กโต ได้แก่ ความรุนแรงในครอบครัว การออกสู่ตลาดแรงงาน การแต่งงานก่อนวัยอันควร และพฤติกรรมเสี่ยงต่างๆ ที่นำไปสู่ความรุนแรง
ความเสี่ยงในเด็กเล็ก พบว่า พ่อแม่ผู้ปกครองต้องหยุดงาน ทำให้ขาดรายได้มีปัญหาด้านการเงิน ส่งผลให้เกิดความเครียด และความเครียดในครอบครัวนี่เองที่เป็นปัจจัยส่งผลให้เกิดความรุนแรงในครอบครัว ความเสี่ยงด้านการดูแลหรือการเลี้ยงดู พบว่า เมื่อศูนย์การเรียนรู้เด็กข้ามชาติต้องปิดลง พ่อแม่ผู้ปกครองไม่กล้าปล่อยเด็กไว้เพียงลำพัง จึงพาเด็กไปทำงานหรือไปที่ทำงานด้วย ซึ่งทำให้เกิดความเสี่ยงจากผลกระทบจากสารเคมีสำหรับพ่อแม่ที่ทำอาชีพภาคเกษตร ในภาคประมงเสี่ยงที่จะเกิดอันตรายจากการทำงานได้เช่นกัน
สำหรับความเสี่ยงในเด็กโต พบว่า เด็กที่ต้องหยุดเรียนเนื่องจากโรงเรียนปิด ส่วนใหญ่จะออกไปช่วยพ่อแม่ผู้ปกครองทำงาน ซึ่งพอจะมีรายได้เล็กน้อยนำมาช่วยเหลือจุนเจือครอบครัว เด็กกลุ่มนี้เสี่ยงที่จะหลุดออกจากระบบการศึกษา และออกสู่ตลาดแรงงาน เนื่องจากการหยุดเรียนเป็นเวลานาน การกลับเข้าสู่ระบบการศึกษาอีกครั้งเป็นเรื่องยาก เนื่องจากเด็กโตขึ้น เมื่อสามารถทำงานและมีรายได้จึงอยากทำงานมากกว่า นอกจากนี้เด็กกลุ่มนี้ยังเสี่ยงต่อการแต่งงานก่อนวัยอันควรอีกด้วย
การแก้ปัญหาผลกระทบด้านการดูแลคุ้มครองเด็กข้ามชาติ กับครอบครัวของเด็กผ่านพ่อแม่ผู้ปกครอง บางมาตรการในการช่วยเหลือและเยียวยาเด็กกลุ่มนี้ยังไม่ได้รับหรือยังไม่สามารถเข้าถึงได้ เช่นเดียวกับนโยบายการขึ้นทะเบียนแรงงาน การต่อใบอนุญาตทำงานที่ยังพบว่ายังมีข้อจำกัดอยู่ ในเรื่องของกระบวนการ เช่น การตรวจร่างกาย และค่าใช้จ่ายที่ค่อนข้างสูง นอกจากนี้ปัญหาความล่าช้าในกระบวนการดำเนินการที่เป็นผลจากสถานการณ์โควิด-19 ล้วนส่งผลกระทบต่อสิทธิและสถานภาพในการทำงานของพ่อแม่แรงงานข้ามชาติ ทั้งในด้านรายได้และด้านสถานภาพการมีเอกสารที่ถูกต้อง
เกี่ยวกับการคุ้มครองเด็กข้ามชาติที่ยังมีข้อจำกัดในหลายๆ ประเด็น ในการดำเนินงานควรจะมีกลไกความร่วมมือจากทุกภาคส่วนในพื้นที่ไม่ว่าจะเป็นจากภาครัฐ ภาคเอกชน รวมถึงภาคประชาสังคม และองค์กรชุมชน โดยอาจเป็นการจัดตั้งคณะทำงานความร่วมมือจากทุกภาคส่วนในพื้นที่ บูรณาการทำงานร่วมกันเพื่อช่วยเหลือแรงงานข้ามชาติรวมถึงเด็กข้ามชาติ เช่น การประสานงานส่งต่อความช่วยเหลือในด้านต่างๆ ให้กับเด็กข้ามชาติและแรงงานข้ามชาติให้ได้อย่างทั่วถึงในช่วงวิกฤต ซึ่งคณะทำงานดังกล่าวยังสามารถเป็นกลไกในการดำเนินงานเชิงป้องกันให้กับหน่วยงานต่างๆ ได้อีกด้วย
ที่มา: การจัดประชุมเพื่อนำเสนอผลและร่วมกำหนดนโยบาย. (27 พฤษภาคม 2565). โครงการวิจัย “การประเมินสถานการณ์เด็กข้ามชาติในประเทศไทยและผลกระทบจากโควิด-19”
อ้างอิง
มนสิการ กาญจนะจิตรา
วาทินี บุญชะลักษี
ปราโมทย์ ประสาทกุล
จรัมพร โห้ลำยอง
ปราโมทย์ ประสาทกุล
เฉลิมพล แจ่มจันทร์
ประทีป นัยนา
กัญญา อภิพรชัยสกุล
นุชราภรณ์ เลี้ยงรื่นรมย์
นงนุช จินดารัตนาภรณ์
มนสิการ กาญจนะจิตรา
ปรียา พลอยระย้า
นงนุช จินดารัตนาภรณ์
ศิรินันท์ กิตติสุขสถิต,สุภรต์ จรัสสิทธิ์
จงจิตต์ ฤทธิรงค์
กัญญาพัชร สุทธิเกษม
สุภาณี ปลื้มเจริญ
ปราโมทย์ ประสาทกุล
นงเยาว์ บุญเจริญ
สักกรินทร์ นิยมศิลป์
ขวัญชนก ใจซื่อกุล
วรเทพ พูลสวัสดิ์
เฉลิมพล แจ่มจันทร์
สักกรินทร์ นิยมศิลป์
ปราโมทย์ ประสาทกุล
อมรา สุนทรธาดา
อมรา สุนทรธาดา
ธีรนงค์ สกุลศรี
ฉัตรชัย วัฒนไชยประทีป
อมรา สุนทรธาดา
จงจิตต์ ฤทธิรงค์
ปราโมทย์ ประสาทกุล
จรัมพร โห้ลำยอง,ศิรินันท์ กิตติสุขสถิต
ณัฐณิชา ลอยฟ้า
สิรินทร์ยา พูลเกิด
สุภรต์ จรัสสิทธิ์
ศุทธิดา ชวนวัน
เฉลิมพล แจ่มจันทร์
ปรียา พลอยระย้า
จงจิตต์ ฤทธิรงค์
เพ็ญพิมล คงมนต์
มนสิการ กาญจนะจิตรา
ปราโมทย์ ประสาทกุล
ดนุสรณ์ โพธารินทร์
เฉลิมพล แจ่มจันทร์
บุรเทพ โชคธนานุกูล
วรชัย ทองไทย
ศุทธิดา ชวนวัน
จงจิตต์ ฤทธิรงค์,พรสุรีย์ จิวนานนท์
ภัทราภรณ์ จึงเลิศศิริ
สุดปรารถนา ดวงแก้ว
รศรินทร์ เกรย์
ณปภัช สัจนวกุล
มนสิการ กาญจนะจิตรา
สาสินี เทพสุวรรณ์
โรยทราย วงศ์สุบรรณ
สิรินทร์ยา พูลเกิด
ณปภัช สัจนวกุล