หลายคนคงรู้จักการเสี่ยงโชคด้วยวิธีการทายตัวเลขเป็นอย่างดี หรือที่เราเรียกติดปากกันว่า “แทงหวย/เล่นหวย/เล่นลอตเตอรี่” แต่รู้หรือไม่ว่า หวยเกิดขึ้นมาในสังคมไทยอย่างไร วันนี้จึงอยากชวนทุกคนมาทำความรู้จักกับหวยให้มากขึ้น พร้อมทั้งตั้งคำถามและหาคำตอบไปด้วยกันว่าเรามีโอกาสรวยจากการเล่นหวยจริงหรือ?  

หวยอยู่กับคนไทยมานานแค่ไหนกันเชียว?^1,2

ที่จริงหวยอยู่กับคนไทยมายาวนานเกือบ 2 ศตวรรษแล้ว โดยครั้งแรกที่คนไทยเริ่มเล่นหวยกันเกิดขึ้นเมื่อปี 2375 ขณะนั้นประเทศได้ประสบกับวิกฤตเศรษฐกิจจากปัญหาภัยแล้ง จนคนไม่ยอมนำเงินออกมาใช้จ่าย บางคนที่พอมีเหลือเก็บถึงกับนำเงินไปฝังไว้ใต้ดิน รัชกาลที่ 3 ท่านจึงทรงออกกุศโลบายแก้ไขปัญหานี้ด้วยการตั้งโรงหวยขึ้น เพื่อจูงใจให้ประชาชนนำเงินออกมาใช้จ่ายหมุนเวียนเหมือนเดิม โรงหวยแห่งแรกจึงตั้งขึ้นเมื่อปี 2378 ที่สะพานหัน (บริเวณคลองโอ่งอ่างย่านสำเพ็งในปัจจุบัน) หวยในสมัยนั้น เรียกว่า “หวย ก.ข.” เพราะเป็นการทายตัวอักษร ก. ข. ค. เรียงไปจน ฮ. (ยกเว้น ฎ ฏ ฐ ฑ ฒ ณ ศ ษ) ซึ่งเป็นที่นิยมเล่นของผู้คนทุกชนชั้น ทั้งนี้ หวย ก.ข. ถูกยกเลิกไปเมื่อวันที่ 1 เมษายน ปี 2459 ในสมัยรัชกาลที่ 6 รวมแล้วหวย ก.ข. อยู่ในสังคมไทยเป็นเวลานานถึง 81 ปี

รูป 1 ประวัติความเป็นมาของหวยและลอตเตอรี่
ที่มา ผู้เขียน โดยอ้างอิงข้อมูลจาก https://www.glo.or.th/about/history และ https://favforward.com/talk-about/feature/42680.html

ส่วน “หวยรัฐบาล” หรือ “ลอตเตอรี่” เกิดขึ้นในปี 2417 โดยรัชกาลที่ 5 ได้ทรงให้นายเฮนรี่ อลาบาสเตอร์ (บิดาแห่งลอตเตอรี่ไทย) ออกลอตเตอรี่ตามแบบฉบับยุโรป เพื่อนำรายได้มาจ่ายให้พ่อค้าต่างชาติที่นำสินค้ามาจัดแสดงในพิพิธภัณฑ์ที่ตึกคองคาเดีย ต่อมาในสมัยรัชกาลที่ 6 ก็ได้ทรงออกลอตเตอรี่อีก 2 ครั้ง ครั้งแรก คือ “สลากลอตเตอรี่ของสภารักชาติแห่งประเทศอังกฤษ” ในปี 2460 ส่วนครั้งที่สอง คือ “ลอตเตอรี่เสือป่าล้านบาท” ในปี 2466 การออกลอตเตอรี่ในช่วงแรกนี้จะเป็นการออกรางวัลแบบครั้งคราวเท่านั้น จะเริ่มมีการออกลอตเตอรี่เป็นประจำจริง ๆ ก็เมื่อภายหลังที่มีการเปลี่ยนแปลงการปกครอง โดย “ลอตเตอรี่รัฐบาลสยาม” ถูกจำหน่ายงวดแรกเมื่อปี 2476 ควบคู่กับการออก “สลากกินแบ่งบำรุงเทศบาล” กระทั่งในปี 2482 รัฐบาลจึงได้ก่อตั้ง “สำนักงานสลากกินแบ่งรัฐบาล” ขึ้น เพื่อเป็นหน่วยงานที่รับผิดชอบการออกรางวัลมาจนถึงปัจจุบัน

แม้หวยก.ข. จะถูกยกเลิกมาเป็นเวลากว่า 107 ปี แต่การเล่นหวยก็ไม่เคยจางหายไปจากสังคมไทย หากแต่เราเปลี่ยนจากการใช้ตัวอักษรไทยมาเป็นเลขท้ายของลอตเตอรี่แทนการเล่นหวย ก.ข. แบบเดิม หรือที่เราเรียกว่า “หวยใต้ดิน” นั่นเอง

คนเล่นหวย

ด้วยความที่หวยและลอตเตอรี่เล่นง่าย ไม่ซับซ้อน ทำให้มีผู้เล่นมากหน้าหลายตา จากประมาณการจำนวนผู้เล่นการพนันที่มีอายุ 15 ปีขึ้นไปของศูนย์ศึกษาปัญหาการพนัน พบว่า ในปี 2564 มีสัดส่วนของผู้เล่นหวยใต้ดินและลอตเตอรี่รวมกันมากถึงร้อยละ 73.8 (แบ่งเป็นลอตเตอรี่ร้อยละ 41.4 และหวยใต้ดินร้อยละ 32.4) อีกทั้งจำนวนผู้เล่นยังมีแนวโน้มเพิ่มขึ้นอย่างต่อเนื่อง โดยในปี 2564 นี้มีประชากรไทยเล่นลอตเตอรี่ 24.6 ล้านคน (คิดเป็น 45.4% ของคนไทยทั้งประเทศ) และเล่นหวยใต้ดินอีก 19.3 ล้านคน (คิดเป็น 35.5 ของคนไทยทั้งประเทศ) ซึ่งคนที่เล่นหวยใต้ดินกว่าร้อยละ 72.9 มักจะเล่นลอตเตอรี่ควบคู่ไปด้วย³ จากสถิติข้างต้นกล่าวได้ว่า หวยและลอตเตอรี่ยังคงเป็นการเสี่ยงโชคยอดนิยมของคนไทยในปัจจุบัน

รูป 2 สัดส่วนและจำนวนประชากรที่เล่นหวยและลอตเตอรี่
ที่มา ผู้เขียน โดยอ้างอิงข้อมูลจากรายงานศูนย์ศึกษาปัญหาการพนัน ปี 2561 2563 และ 2565

ความน่าจะเป็นกับการถูกลอตเตอรี่

การเล่นหวยและลอตเตอรี่ได้กลายเป็นความหวังเล็ก ๆ รวยทางลัดของนักเสี่ยงโชคมาตั้งแต่อดีตจนถึงปัจจุบัน หากพิจารณาตาม ‘หลักความน่าจะเป็น’ แล้ว โอกาสที่จะถูกลอตเตอรี่นั้นมีอยู่น้อยมาก เราลองมาคำนวณดูว่าหากเราซื้อลอตเตอรี่ 1 ใบ โอกาสในการถูกสลากของแต่ละรางวัลจะเป็นเท่าไร

รูป 3 ความน่าจะเป็นหรือโอกาสของการถูกลอตเตอรี่
ที่มา ผู้เขียน

จะเห็นได้ว่า โอกาสที่เราจะถูกลอตเตอรี่สักหนึ่งรางวัลมีอยู่น้อยมาก ยิ่งเงินรางวัลสูง โอกาสที่จะถูกรางวัลก็ยิ่งลดน้อยลง ซึ่งโอกาสที่จะถูกรางวัลที่ 1 มีเพียง 0.0001% หรือ 1 ในล้านเท่านั้น ส่วนรางวัลเลขท้ายสองตัวที่แลดูน่าจะมีความหวังขึ้นมาหน่อย ก็มีโอกาสถูกเพียง 1% หรือ 1 ใน 100 จึงไม่ใช่เรื่องแปลกที่เราจะถูกลอตเตอรี่กินเป็นประจำ หรือเฉียดไปเฉียดมาไม่ถูกสักที เพราะโอกาสที่เราจะไม่ถูกลอตเตอรี่นั้นมีเยอะกว่าโอกาสที่เราจะถูกลอตเตอรี่อยู่มาก

หวยและลอตเตอรี่เป็นสิ่งที่อยู่คู่กับสังคมไทยมาอย่างยาวนาน ทั้งยังส่งผลต่อวิธีคิด ความเชื่อ และวัฒนธรรมต่าง ๆ ที่ฝังรากลึกในสังคม เช่น การขอพรจากสิ่งศักดิ์สิทธิ์ การขูด หรือ บูชาต้นไม้ การตีเลขจากความฝัน เป็นต้น ในทางหนึ่งหวยและลอตเตอรี่ถือว่าเป็นการพนันประเภทหนึ่ง แต่อีกทางหนึ่งหวย (รัฐบาล) และลอตเตอรี่ก็ถือเป็นแหล่งรายได้ที่สำคัญของรัฐในการบริหารบ้านเมืองหรือแก้ปัญหาเมื่อประเทศประสบกับวิกฤตต่าง ๆ ซึ่งทำให้หวย (รัฐบาล) เป็นการพนันสีเทา ๆ ที่ยังไม่ถือว่า ‘มืด หรือดำ’ ไปทั้งหมดเหมือนการพนันอื่น ด้วยเหตุนี้จึงทำให้มีจำนวนของผู้เล่นที่เพิ่มขึ้นทุกปี แต่อย่างไรก็ดี อย่าลืมว่าโอกาสที่เราจะถูกรางวัลนั้นมีอยู่อย่างริบหรี่จึงไม่ใช่ทุกคนที่จะรวยจากการเล่นหวยและลอตเตอรี่ได้

อ้างอิง

1. มลิวัลย์ แตงแก้วฟ้า. (2549, มิถุนายน-พฤศจิกายน). หวย ก.ข. : นโยบายหารายได้ของรัฐ. วารสารอักษรศาสตร์ มหาวิทยาลัยศิลปากร, 27(1), 95 – 121.
2. สรวิชญ์ ฤทธิจรูญโรจน์. (2560). รายงานฉบับสมบูรณ์ โครงการศึกษาค้นคว้าและวิเคราะห์ข้อมูลเพื่อเป็นฐานข้อมูลในการจัดทำนิทรรศการเรื่อง “หวย”. กรุงเทพฯ: สถาบันพิพิธภัณฑ์การเรียนรู้แห่งชาติ (สพร.).
3. ศูนย์ศึกษาปัญหาการพนัน. (2565). รายงานศูนย์ศึกษาปัญหาการพนัน ปี 2565. กรุงเทพฯ: ศูนย์ศึกษาปัญหาการพนัน.